Κριτική, επιμέλεια: Σοφία Ντρέκου
Το «1922» είναι ελληνική δραματική ταινία, του 1978, σε σκηνοθεσία του Νίκου Κούνδουρου (15 Δεκεμβρίου 1926 – 22 Φεβρουαρίου 2017) και παραγωγή του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου. Το θέμα της ταινίας είναι η ελληνική γενοκτονία, με βάση την αυτοβιογραφία του Ηλία Βενέζη, Το Νούμερο 31328.
Βλέποντας την ταινία έμεινα έκπληκτη από τη δομή και τη δράση στο έργο του. Η συγκεκριμένη περίοδος χρονικά δεν είναι εύκολα αναπαραστάσιμη, ακόμη και για εκείνους που έχουν διαβάσει πολλές από τις πλευρές της Ιστορίας, ή ακόμη και για εκείνους που τη βίωσαν.
Στην πλειοψηφία των σκηνών ηχεί και φωνάζει η αντικειμενικότητα. Η πλευρά των αδικημένων ντόπιων. Των Μικρασιατών. Η τούρκικη εκδίκηση για τους Έλληνες «ιμπεριαλιστές» κατά την άποψη των Τούρκων. Το αβοήθητο της κατάστασης. Ένας λαός που ζητούσε λύτρωση. Μια αδικημένη πλευρά. Πρόσωπα. Πρόσωπα τρελαμένα που γυρίζει ο κόσμος τους τούμπα. Μια βασανιστική περιήγηση μέχρι το φινάλε. Τα βασανιστήρια. Το όνειρο που ποτέ δε θά ρθει. Το πουθενά.
Εκπληκτική σκηνοθεσία, με όραμα και φωτισμένες στιγμές. Οι χαρακτήρες πλασμένοι με ατέλειες, με γωνίες, με προβλήματα. Απλή η δομή, κυριολεκτική η κατάληξη. Δίκαιοι οι συμβολισμοί. Μία από τις κορυφαίες ελληνικές ταινίες που γυρίστηκαν ποτέ, κατά την ταπεινή μου άποψη. Μια κατακραυγή, μια φωνή απελπισίας, απέναντι στην Κωνσταντινική αμέλεια και το θάνατο του πιο ουτοπικού ονείρου για τον ελληνισμό.
«1922» (Η καταστροφή της Σμύρνης) η ταινία που αναφέρεται στην πυρπόληση και καταστροφή της Σμύρνης της Μικράς Ασίας και την γενοκτονία των Ελλήνων κατοίκων της, στις 14 Σεπτεμβρίου 1922, από τους νεότουρκους του Κεμάλ, με σκοπό την ίδρυση του σύγχρονου τουρκικού κράτους. Βασίστηκε σε αυθεντικές μαρτυρίες από το μυθιστόρημα «Το νούμερο 31328» του Ηλία Βενέζη και στην οποία απαγόρευσαν την προβολή της στις κινηματογραφικές αίθουσες. Μια ταινία που όχι μόνο κατέγραψε τη βαρβαρότητα των Νεοτούρκων, αλλά ανέδειξε και την Ελλαδική νοοτροπία των Νεοελλήνων να συγκαλύπτουν για λόγους σκοπιμότητας τη Γενοκτονία των Ελλήνων της Μικρασίας.
Ήταν απαγορευμένη μέχρι το 1982
Για λόγους διπλωματικούς και πολιτικούς, η προβολή της ταινίας υπήρξε απαγορευμένη μέχρι το 1982. Επί Κωνσταντίνου Καραμανλή, απαγορεύτηκε η προβολή της, επειδή το Υπουργείο Εξωτερικών της Τουρκίας διαμαρτυρήθηκε αναφέροντας ότι τέτοιες ταινίες δυναμιτίζουν τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Ο Κούνδουρος, όμως, πήρε αντίγραφο του έργου, το οποίο προβλήθηκε στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, το 1978, λαμβάνοντας 9 βραβεία, μεταξύ των οποίων: καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας, φωτογραφίας (Νίκος Κακαβουδάκης), Α’ Ανδρικού (Βασίλης Λάγγος) και Α’ Γυναικείου ρόλου (Ελεωνόρα Σταθοπούλου).
ΕΤΟΣ | ΒΡΑΒΕΙΟ | ΦΕΣΤΙΒΑΛ |
1978 | Grand Prix | Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης |
1978 | Καλύτερου Σεναρίου | Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης |
1978 | Καλύτερης Φωτογραφίας | Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης |
1978 | Καλύτερης Ερμηνείας α΄ Γυναικείου Ρόλου | Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης |
1978 | Καλύτερης Ερμηνείας α` Ανδρικού Ρόλου | Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης |
1982 | Καλύτερης Ταινίας | Κινηματογραφικό Φεστιβάλ Κέιπ Τάουν |
1982 | Καλύτερης Σκηνοθεσίας | Κινηματογραφικό Φεστιβάλ Κέιπ Τάουν |
Η ταινία είχε την ίδια τύχη και με τις κυβερνήσεις Ανδρέα Παπανδρέου. Χάριν παραδείγματος, η θλιβερή ιστορία της λαθραίας κόπιας που στάλθηκε το 1982 στο Διεθνές Φεστιβάλ Βουδαπέστης. Μισή ώρα πριν από την προβολή της, κατέφθασε από το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών εντολή προς τον Έλληνα πρέσβη να εμποδίσει την προβολή της ταινίας. Ο Έλληνας πρέσβης ζήτησε με τη σειρά του από το ουγγρικό υπουργείο Εξωτερικών να εμποδίσει την προβολή της ταινίας. Πράγμα που έγινε! Λίγο αργότερα, με παρέμβαση του Μικρασιάτη, τότε υπουργού, Γιάννη Καψή, έλαβε τέλος η ομηρία της ταινίας και το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου την παρέδωσε στον Νίκο Κούνδουρο. Ας σημειωθεί ότι με κοινή συμφωνία του σκηνοθέτη με το ΥΠΕΞ, η ταινία δεν θα έπρεπε να παιχτεί ποτέ − και ούτε έχει παιχτεί μέχρι σήμερα − στην ελληνική Θράκη.
Τιμή και Μνήμη στον Ρωμιό σκηνοθέτη Νίκο Κούνδουρο και στο βωμό της Ιστορικής και Εθνικής Συνείδησης, καθώς η Ιστορική και Εθνική Συνείδηση συνιστούν όψεις του ίδιου νομίσματος, αφού η αυτογνωσία που προκύπτει από την πρώτη οδηγεί στη δεύτερη.
Σύνοψη της υπόθεσης: Βασισμένη στο βιβλίο του Ηλία Βενέζη «Το νούμερο 31328», η ταινία του Νίκου Κούνδουρου αφηγείται μέσα από την προσωπική τραγωδία τριών προσώπων, την Μικρασιατική καταστροφή και την μαρτυρική πορεία των Ελλήνων της Μικράς Ασίας που συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν στο θάνατο από τα στρατεύματα του Κεμάλ αλλά και τις ένοπλες ομάδες Μουσουλμάνων. Η γυναίκα ενός εμπόρου, μια δασκάλα και ένας δεκαεφτάχρονος προσπαθούν να επιβιώσουν ακολουθώντας την φάλαγγα των αιχμαλώτων στα βάθη της Μικράς Ασίας. Η δασκάλα θα δολοφονηθεί από έναν Τούρκο, η γυναίκα του εμπόρου θα χάσει τα λογικά της και μόνο ο νεαρός θα καταφέρει να σωθεί.
Σκηνοθέτης: Νίκος Κούνδουρος. Είδος: Ιστορική. Σενάριο: Νίκος Κούνδουρος, Στρατής Καρράς, αρχική πηγή: Ηλίας Βενέζης «Το νούμερο 31328» (Βιβλίο)
Αντιγόνη Αμανίτου – Λουκία
Ζαχαρίας Ρόχας – Ηλίας
Ελεονόρα Σταθοπούλου – Αντιγόνη
Όλγα Τουρνάκη – μητέρα του Ηλία
Νίκος Κάπιος
Βασίλης Λάγγος
Μπέττυ Βαλάση
Βάσος Ανδρονίδης
Βασίλης ΚολοβόςΠληροφορίες ελήφθησαν από το
Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου
by Αέναη επΑνάσταση